Institutionele compassie is ziekelijke zelfoverschatting

“We leven in Nederland langs elkaar heen: ieder zijn eigen café, zijn eigen school, zijn eigen slager en straks zijn eigen straat of buurt. De eerlijkheid gebied te zeggen dat al die oude en nieuwe Nederlanders weinig tot niets van elkaar weten. En zo stort het kaartenhuis van de multiculturele samenleving ineen. Alle onuitgesproken verwachtingen, al zou integratie vooral een kwestie van tijd zijn, worden niet bewaarheid. Onder de oppervlakte van het openbare leven drijft een zee van verhalen over de botsing van culturen.”

Ruim twintig jaar nadat Paul Scheffer dit in zijn befaamde essay schreef zijn we geen millimeter opgeschoten. Sterker nog, we hebben de verwachtingen van integratie en multicultureel samenleven maar helemaal laten varen. Zo werkt dat als idealen niet matchen met de werkelijkheid. We stellen gewoon de verwachtingen naar beneden bij en zien wel waar het schip strandt. Welnu, dat schip strandt (onder andere) op de oevers van tentenkamp Nederland. “Een land waar wij niet in willen wonen” klinkt het. Dus dan maar asielhotels regelen en landbouwgrond confiskeren waarop asielzoekers hun tentjes mogen inruilen voor nieuw gebouwde, CO2 neutrale woningen (voorlopig 20.000). Kosten: 730 miljoen.

Zo krijgt ‘langs elkaar heen leven’ wel een hele nieuwe dimensie. Gratis woningen ongeacht wie er de grens over komen, en wachtlijsten van een decennium of ‘flexwoningen’ voor Nederlanders, al is de vraag of we ons zo nog mogen noemen. “Dit land is opgebouwd door immigranten,” wist Jesse Klaver deze week te melden. Het is even wennen. De Deltawerken, de haven van Rotterdam, de grachtengordels, de Afsluitdijk, de polders en het boerenland: allemaal gebouwd door mensen die – met terugwerkende kracht dus – nu hun welverdiende beloning moeten krijgen. Je staat erbij en rolt met je ogen.

U mag gratis verder lezen. Dat blijft ook zo. Deze website is wel afhankelijk van uw donaties. Steun ook vrije journalistiek in deze tijd van het Nieuwe Normaal. Wat normaal is bepalen wij samen. Onderaan dit artikel kunt u mij financieel steunen, waarvoor dank.

De holle retoriek van Scheffer en andere ‘linkse realisten’ (contradictio in terminis) fungeerde toentertijd natuurlijk vooral als waakhond voor de rechtse backslash, want gewenning, lethargie en struisvogelgedrag moest de boventoon blijven voeren. Laten we wel wezen: langs elkaar heen leven werd gewoon de oplossing zelf. En vooral de ivoren toren bewoners werden daar steeds creatiever in. 

Verder moesten vooral anderen de moraal hoog houden. Die van absolute tolerantie boven realisme, institutionele compassie boven het op orde houden van eigen huis en haard en het omarmen van elke nieuwkomer boven kritische, juridische toets of die omarming wederzijds zou blijken. Regeren via “voldongen feiten” is nu schering en inslag. Alles moet nu rusten op de schouders van Nederlanders wiens wapens uit handen zijn geslagen, de keuze is ons afgenomen. Rutte zegt eigenlijk: leer er maar mee leven dat het leven de komende tien jaar gewoon kut wordt. 

‘Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral’, schreef Bertolt Brecht. Nou die geldt dus niet meer. De moraal is het verplichte Fressen, de eigen noden zijn inferieur zolang het Westerse schuldcomplex nog honger heeft. En dat heeft het.

Er is decennialang gewerkt aan het idee dat iedereen ter wereld altijd overal evenveel recht op heeft. Het idee dat een teveel hebben aan iets (aan ‘welvaart’ of aan ‘gaaf’ zijn als land) automatisch betekent dat er ergens anders een tekort is. Aan ‘democratie’, aan ‘geluk’, aan ‘kansen’. Die overvloed hoeft niet economisch te zijn (weten we nu), een ‘manier van zijn’ is genoeg. Van daaruit ontspringt de valse compassie die zo kenmerkend is voor het politieke en mediale establisment en de mensen die deze vreten. Het is eigenlijk niet meer dan een ziekelijke zelfoverschatting. Want ook als we een tekort hebben – aan ruimte, aan middelen, dan is er nog dat andere teveel: aan schuldgevoelens, aan verwaandheid, aan overmoed, aan haat voor iedereen wiens hart niet wagenwijd openstaat voor het leed van een ander ver weg. 

Je kunt met mededogen naar mensen kijken die buiten moeten slapen in een ‘welvarend’ land, naar armoede en oorlog in de wereld en tegelijkertijd redenen hebben zaken eerst dichtbij huis op orde houden. Maar in de hoofden van de sentimentele stijfkoppen en agendapushers is twee gedachten tegelijk hebben al een misdaad. In de Westerse wereld staat dat gelijk aan ontkenning en ontering van de Ander. Het is letterlijk de ontwaarding van waarden zelf. Want wie zelf van nul waarde is, heeft niets meer te verkopen.

‘Het multiculturele drama’ is nostalgie vergeleken bij wat er op ons afkomt. Het hele idee van cultuur überhaupt wordt verdrongen door efficiëntie, controle, een Hobbesiaanse staat van overleven, repressie, onthechting en demoralisering. Je kan met de nieuwkomers zeker compassie hebben. Maar om die redenen. 

Sietske Bergsma

Ik ben jurist/journalist en schrijf vrijpostig en grondig over de grote thema’s van deze tijd. Met belangstelling of plezier gelezen? Doe een donatie voor het vrije woord. Dank!