Duitsland kiest voor meer van hetzelfde

Duitsland is klaar voor de psychiater. Dat was al zo toen Nietzsche eind negentiende eeuw in ‘Voorbij goed en kwaad’ schreef dat de Duitse ziel vooral complex is. “Duitsers zijn ongrijpbaar, onberekenbaar en schrikwekkend. Ze dragen meerdere zielen in zich en door deze rijkdom en chaos ontsnappen ze aan iedere definitie. Ze zijn van eergisteren en van overmorgen, zij hebben nog geen heden.”

De afspraak met de psychiater had ook al gemaakt moeten worden toen de Duitsers in Adolf Hitler de oplossing zagen voor hun crisis en problemen (iets wat Nietzsche overigens voorspelde). De zielendokter had misschien tijdig iets kunnen doen tegen dat ongeloofwaardige “we hebben het niet geweten” en ze wat bewustzijn kunnen bijbrengen.

Dat gebeurde niet en zo kwam het dat na de Tweede Wereldoorlog de oosterburen al helemaal rijp werden voor het gesticht. Met een goede shocktherapie en wat antidepressiva was de pathologische tegenreactie die volgde de rest van Europa dan misschien bespaard gebleven: de tirannie van de berouw. Een toestand die mooi beschreven is door, hoe kan het ook anders, een Fransman, want zoals gezegd, de Duitser kent zichzelf niet genoeg om dat zelf te kunnen. Deze Pascal Bruckner constateerde in 2012 een “oneindige boetedoening voor wat het westen de mensheid heeft aangedaan”. Om daaraan toe te voegen dat deze “zelfhaat” in werkelijkheid “een versluierde vorm van zelfverheerlijking” is. Alleen de Duitsers mogen slecht zijn, de rest van de wereld niet, die is goed, dat idee. Dit komt al dicht in de buurt van een degelijke diagnose. Het probleem is alleen, de patiënt is nog altijd op vrije voeten en zich nergens van bewust.
Dat complexe zielen en onverwerkte trauma’s bij individuen en hele volksstammen heel wat teweegbrengen in hun omgeving is onder (ervarings)deskundigen inmiddels lang en breed bekend. Maar in veel opzichten is de psychologie van een volk natuurlijk ook ontoereikend en gebrekkig als verklaring voor wat er op grotere schaal gebeurt. ‘The strange death of Europe’ bijvoorbeeld, zoals opgetekend door de Britse publicist Douglas Murray in 2018.

Duitsland is geen eiland en met de vorming van de EU en andere supranationale organisaties zijn ook andere sentimenten, ideeën en feitelijke ontwikkelingen gemoeid geweest. Maar dat we nog lang niet verlost zijn van de onbehandelde Duitse kwaal, en dat die zichtbaar doorwerkt in de rest van het westen, dat gevoel bekroop me in de uren en dagen na de uitslag van hun landelijke verkiezingen. Het duizelingwekkend behoudende en brave stemgedrag van met name west-Duitsers heeft het land vooral weer als complexe ziel op de kaart gezet, waarin de lesbische AfD-chefin Alice Weidel de “nieuwe Hitler” moest voorstellen. Een land waarin destructiedrift, communisme (Die Linke) en wegkijken weer helemaal terug van niet weggeweest zijn. Maar dan alleen wel op een ‘keurige’ manier, zonder fascisme!

De uitslag, iedereen inmiddels bekend, was niet verrassend na de verhitte, maar toch redelijk voorspelbare campagnes (“tegen rechts” en “voor verandering”). Het politieke theater voerde het toneelstuk “ruk naar rechts” op, omdat de oude volkspartij CDU iets beloofde over het sluiten van grenzen en dat er iets gedaan moest worden aan de aanslagen en steekincidenten. Daar zouden de Duitsers schoon genoeg van hebben. Wat ook waar is, maar niet collectief. En niet écht. Ze stemden precies rechts genoeg om er heel veel links voor terug te krijgen. Of anders gezegd, ze kwamen tot net genoeg (psychologisch) inzicht en kennis van de feiten om de pijn die dat inzicht en weten veroorzaakte onmiddellijk weer in sociaal wenselijk gedrag om te zetten, om uit reflex fatsoen boven overleving te stellen, de moraal boven das fressen. Instinctief conservatisme noemen ze dat in Duitsland: iets slechts behouden is ook behouden en altijd beter dan experimenteren.

De Duitsers stemden weliswaar ook op de AfD (twintig procent), maar wetende dat deze partij vleugellam achter de Brandmauer zit, wetende dat machtspartij CDU met Friedrich Merz dankzij die AfD stem veroordeeld werd tot samenwerkingen met links, met de SPD waarschijnlijk. Zo blijkt nu ook. Zijn vijf-punten-plan tegen (illegale) immigratie was maandagochtend voor de lunch al van tafel. De pers verbijsterd achterlatend. De reacties online logen er deze week niet om. MAGA-aanhangers in de Verenigde Staten begrepen er niets van. “Veel succes ermee”, viel overal te lezen, want “jullie laatste kans is vergeven”.

Wat ging er mis? Een combinatie van een kapot politiek systeem en een bevolking die zichzelf niet snapt. Met name dat laatste heb ik hier willen uitlichten. Dat de toekomst van Duitsland écht op het spel stond en dat alleen de AfD het nog kon redden waren geluiden die blijkbaar niet tot het collectieve bewustzijn doordrongen, maar binnen de bubbels bleven of vervormd werden via de mainstream media en gevestigde partijen tot “opruiing en anti-democratische bemoeienis”. “Hass und Hetze”. De anti-rechtse propaganda was ook op de Nederlandse tv te zien, waar mensen als Jeroen Wollaars en de Duitse oud-journaliste Annette Birschel wekenlang het gevaar van de AfD mochten duiden. Uiteraard feitenvrij (“Neo-nazi’s in de partij”) en met die kenmerkende tevreden blik die je alleen ziet bij stereotype meelopers die zich vooral veilig voelen in hun opvattingen. Wiens drug de eigen groep is, niet de waarheid.

Waar het natuurlijk over moest gaan, en nu helemaal, is de vraag hoe het in vredesnaam mogelijk is dat Duitsers het verval en de teloorgang van wat ooit de derde economie van de wereld was, toestaan. Waar die opofferingsgezindheid toch vandaan komt. Wat de bron is van de groene gekte, van woke en willkommen. Wat bezielt die mensen om miljoenen vluchtelingen op te nemen met als enige (!) argument dat “we het wel kunnen” (wir schaffen das).

Dat is geen rationele politiek en het is ook geen bewuste keuze van een bevolking met vrije wil. Het is van je ziel áf willen, van de ballast. Gewoon geen alternatief meer zien, dat is makkelijker. Oud-bondskanselier Angela Merkel (CDU) liet zich tijdens haar regeerperiode al een beetje in die gebroken ziel kijken. Ze noemde haar beleid letterlijk “alternativlos”. Het machteloze gevoel wat dat oproept neigt naar wilsonbekwaamheid, maar let wel, het is nog steeds versluierd en verdekt. Geen andere keuze zien of hebben dan je land in de vernieling helpen, waarbij onschuldige vaders, moeders en kinderen bijna dagelijks op straat worden aangevallen of omver gereden, het landschap overstelpt wordt met windmolens, die ecologische gehaktmolens voor “het klimaat”, moet een machtig gevoel geven. De op zelfhaat gestapelde zelfverheerlijking van ‘kijk ons dit eens doen’, omdat we wel moeten, is voer voor psychiaters in de hoogste rangen. En ik denk dat de Duitsers, die twintig procent AfD kiezers uitgezonderd, nooit uitbehandeld zullen raken. Ze vallen nog liever samen met hun lot dan dat ze iets toegeven aan zichzelf, en in de politiek is dat niet anders.

Met een stem op de CDU/CSU, SPD en de Groenen is dat inderdaad wat er zal gebeuren, er zal meer van hetzelfde linkse beleid volgen, waarschijnlijk gefinancierd door het loslaten van de ‘Schuldenbremse’ waardoor de Duitse overheid zich nog meer in de schulden zal steken. En het verhaal, het toneelstukje zal helemaal uitgespeeld moeten worden, want de psychiater heeft het natuurlijk ook veel te druk. Met Poetin en Orban, en ‘Orange Man Bad’, want zo gaat dat. De clowns en narren, die zijn pas gek. Het moet heerlijk zijn om dat na alles nog steeds te geloven.

Artikel uit uitgave 09 -2025 van De Andere Krant