Tirannie van de schuld

Er is eigenlijk geen veilige aanvlieg­route om ‘opiniërend’ over het Israëlisch­-Palestijns conflict te schrijven. Iedereen lijkt al heel zeker te weten hoe het zit, en de emoties zitten hoog. Maar nu de kritiek op Israël toeneemt en groteske vormen begint aan te nemen, moet de olifant in de kamer benoemd gaan worden: het ethisch narcisme van het Westen. De typisch westerse mensenrechtenideologie, en alle hoge standaarden die daarin vervat zijn, gelden voor Israël als nooit tevoren, maar niet voor het Midden-Oosten. Dit ‘denken’ blijft de boventoon voeren en werd concreet en pijnlijk duidelijk in een gesprek tussen Jasper van Dijk, ­Jelle van Baardewijk en Wierd Duk bij De Nieuwe Wereld. Daar zag ik eindelijk iets van een landingsbaan om mijn mening veilig aan de grond te zetten. Want die mening is dat we het vaak gewoon niet over hetzelfde hebben en dat komt door het verschil in grondhouding over wie wij zijn. Het gekibbel over dit conflict gaat grotendeels over onszelf en brengt allerlei latente frustraties, obsessies en stoornissen aan het licht.

Al maanden heb ik het gevoel dat mensen met kritiek op Israël mij opmeten, en mensen die vierkant naast Israël staan ook. Waarom ik me niet wat fermer uitsprak voor Israël, vroeg islamcriticus en politicus Sam van Rooy mij na mijn gastbijdrage onlangs in Ongehoord Nieuws. Ik zat in die uitzending naast oud kamerlid Harry van Bommel die schande sprak over “hoe Israël de hulp aan Gazanen tegenhoudt”. En hoewel ik nog opmerkte dat Hamas daaraan waarschijnlijk zelf schuld heeft (omdat ze de ngo’s infiltreren, als politiek instrument gebruiken en ook geen andere organisaties binnenlaten), wist ik dat ik daarmee ook een belangrijke spelregel in deze discussie overtrad: enerzijds, anderzijds is verboden.

Er worden keiharde stellingnames verwacht, vergelijkbaar met het Oekraïne­narratief. Niet elke UNWRA-hulpverlener was een Hamasstrijder, antwoordde Van Bommel op mijn vraag. Kortom, in de Van Bommel-doctrine is onschuld overal wel te vinden in Gaza (en dat zal ook waar zijn), maar onschuld is wel fundamenteel en a priori afwezig bij Israël. De schuld van het Westen is een gegeven, dat komt hiermee tot uitdrukking. Dit idee zag ik ook terug bij Jasper van Dijk.
Mijn opmerking tegen Van Bommel was volstrekt legitiem, maar stelt niemand tevreden. Ik ben ofwel niet partijdig genoeg, ofwel te weinig geïnformeerd over Deep State-zaken, ofwel te weinig emotioneel betrokken. Aan de borrelstatafel van ‘kamp kweenie’, waarbij je zowel het antisemitisme als het kinderleed in Gaza erg vindt, is het nagenoeg leeg.

Jammer, want als emoties hoog oplopen kan het helpen een ‘koude stelling’ in te nemen. Rond Israël is zo’n stelling bijvoorbeeld dat de strijd in haar aard onoplosbaar is, dat de buitenwereld vecht met morele en emotionele verontwaardiging en dat de Verenigde Staten belang hebben bij een overwinning van Israël. Om maar wat te noemen. Maar dan heb je nog de historische argumenten en ja, ook het denken in oplossingen. Waarom wil het Midden-Oosten de vluchtelingen niet opnemen? Wie hebben er eigenlijk belang bij een einde aan het conflict? Het mag niet opgelost worden, zo lijkt het.

Is het toeval dat het Westen, dat gebukt gaat onder een minderwaardig zelfbeeld, oorlogen naar onze straten haalt en het werk wat we aan onszelf zouden moeten hebben zo omzeilt? We weten niet meer wie wij zelf zijn, wat onze waarde is, wat ons bijzonder maakt. Dus zijn we bijzonder goed geworden in onszelf wegmaken, dat is beter dan niets. Israël veroordelen omdat ‘het kan’, lekker moreel ­esoterisch bezig zijn. De waarheid is dat naïef zijn in die regio over macht en kracht je einde inluidt.

Het Westen wentelt zich in een merkwaardig soort zelfkastijding. De litanie van historische zonden wordt eindeloos herhaald, als een mantra die mentale verlamming tot gevolg heeft. Pascal Bruckner noemde dit in De Tirannie van de Schuld een vorm van masochisme — en hij heeft een punt. De prijs van deze obsessie met schuld is dat we bereid zijn waarheid op te geven voor een simpel slachtoffer-dader verhaal. De eis van zelfreflectie is ontspoord tot een dogmatische zelfhaat, aangewakkerd door intellectuelen en activisten die het Westen als de bron van alle kwaad portretteren. Dit zou de kern van de discussie moeten ­worden.