De vier mantra’s van slachtoffers van onze politieke elite

“Sie halten die Leute für blöde.” Deze week had ik een ontmoeting met Duitse columnist Henryk Broder. Hij vertelde me dat onze politieke elite doorloopt zonder grond onder de voeten. Deze week las ik ook dat een kwart van de mensen in deelstaat Brandenburg op dit moment AfD zou stemmen.

Er is dus de werkelijkheid van de huidige politieke macht met het daarop afgestemde nieuws (dat een bepaalde stemming creëert of bevestigt) én wat er wel of: ook gebeurt – op de grond. Tussen deze twee werkelijkheden zit natuurlijk altijd discrepantie, maar inmiddels lopen de verhalen compleet uiteen. Factcheckers gingen snel op zoek naar hoe het niet kon kloppen, van die 24,5% AfD-stemmers. Zo kon via tal van andere mediafilters die over het bericht werden geplaatst toch nog alles bij het oude blijven: ook al is er ‘iets’ aan de hand, er hoeft met de AfD niet serieus omgegaan te worden.

Zo gebeurde er ook ‘iets’ in Denemarken: er kwam een boerkaverbod, maar dat veranderde niets aan het bewustzijn, leek het. Want er gingen deze week ‘honderden mensen de straat op tegen het verbod’, berichtte de NOS. Deze neutralisering van ‘iets’, van elke verandering, ontwikkeling of verschuiving in het denken is overal. Er wordt volop voeding gegeven aan onenigheid over wat evident misbruik en onrecht is (zoals een complete sluier voor vrouwen, gewelddadige migranten die niet gecontroleerd maar beloond worden, jihadisten die vrij spel hebben, een overheid die ons niet beschermt en uitlevert aan een stuurloze EU).

En als de doorlopers zonder grond onder de voet het allemaal niet kunnen bijbenen, wordt er zonder argumenten ‘racist’ en ‘nazi’ geroepen. Wie goed luistert hoort dat het eigenlijk de geluiden van koffiekopjes en schoteltjes zijn, van tikkende klokken, een kuch en voorbijrazend verkeer in de verte. Van de behoefte in huiselijke kring te blijven waar alles overzichtelijk en veilig is.

Broder heeft gelijk. Hoe kun je ontkennen dat de elite doorloopt met een denkbeeldige aanhang aan de arm, bestaande uit activisten, intellectuelen en de (niet altijd even onschuldige) slachtoffers daarvan?

Die slachtoffers ken ik persoonlijk of ik herken ze tussen de stemmen in de media. Ze voelen zich loyaal aan partijen als D66, PvdA en Groenlinks, loyaal aan vage ‘ideeën’ over wat juist en onjuist is en verafschuwen de drie-eenheid: PVV, FvD en ‘de gewone Nederlander’. Ze synchroniseren hun ideeën met wat ze op tv hebben gehoord of op een scheurkalender hebben gelezen, een uitspraak van Nelson Mandala of wat ze nog weten van vroeger. Ze shoppen in het luilekkerland van zekerheden naar steeds minder zekerheden, met steeds minder mensen, maar weten daar handig mee om te gaan. Hun vastberadenheid is bewonderenswaardig.

Ze kunnen niet weg. Het is een feit van algemene bekendheid dat mensen vaak in een slechte relatie blijven, ondanks lichamelijk of psychisch misbruik. Zulke mannen of vrouwen tolereren van de ander vernedering, afwijzing, manipulatie en andere vormen van hersenspoeling. Psychologische oorlogsvoering – soms tot de dood erop volgt – komt vaker voor dan we misschien denken. Het misbruik gedijt bij zo normaal mogelijke situaties en omstandigheden.

Mensen blijven omdat hun zelfvertrouwen nihil is, daar zorgen hun ‘liefdevolle’ partners wel voor. Wie kent er niet de vier mantra’s van de blijvers: 1. ik heb geluk dat ik hem/haar heb, niemand anders wil mij. 2. Beter wordt het niet, het gras is niet overal groener. 3. Een ander zal ook niet perfect zijn. 4. Het leven is lijden, je moet blij zijn met kleine dingetjes.

Het is dit bekende fenomeen wat mij doet denken aan de wijze waarop onze politieke elites, nationaal en op Europees niveau met ons omgaan. Na decennialang ‘groomen’ met mooie beloften proberen ze zich nu aan ons te binden via psychologische oorlogsvoering. Daarvoor is (nog) geen centraal orgaan of afgestemde tactiek nodig (zoals in de DDR het geval was). Het gebeurt gewoon omdat het werkt, mensen laten het zelf toe. Ze laten ons twijfelen over wat evident misbruik en onrecht is, laten ons geloven dat we het fantastisch hebben zonder grond onder de voeten. En het slachtoffer internaliseert het misbruik:

1. ‘Ik heb geluk dat ik hier mag wonen wonen. Ik stel niets voor in deze wereld (witte schuld, onverdiend privilege).
2. Het ‘best of all worlds‘ mantra: Het leven is moeilijk. En dat het gras altijd groener is, is een optische illusie. 
3. Mijn land is niet erger dan andere landen. Het zogenaamde ‘malignant optimism’: optimisme dat toeneemt naarmate de omgeving verslechtert.
4. Het leven is een serieuze bezigheid, het is lijden. Je moet dus genieten van de kleine dingen en dat beeld verspreiden. In Nederland speelt dit een belangrijke rol. Genieten!

En zonder uitweg, zonder #WalkAway wordt hij zelf ook aanvaller. Je kunt je tikkende klok er op gelijk zetten.