Met de Notre Dame in vlammen werd voor het eerst onze ontkerkelijking pijnlijk zichtbaar

‘Met selfiestick en korte broek voor het praal-altaar hebben het mooiste wat de mens heeft voortgebracht uitgedaagd niets meer te zijn dan een buffet van troost’

admin

‘Het is natuurlijk wel erg, maar een mooie fik kan ik wel waarderen,’ las ik op twitter. Op Facebook waren the usual suspects met smileys aan het strooien en de NOS hield zich aan het geplande item van de avond: iets over kippen. Het kakelde allemaal zoals het was opgedragen. Terwijl de Notre Dame opging in de vlammen klonk het ook: “ik ben dan wel een atheïst, maar dit is een trieste gebeurtenis”. En daar wil ik het even over hebben.

Echt niemand kan het iets schelen als je ‘een atheïst bent’, dat je al lang geleden hebt besloten dat al deze pracht en praal, religieuze symboliek en inhoudelijke geloofsbelijdenis aan jou voorbij moet gaan – omdat jíj ‘wel beter weet’. Ik snap dat we allemaal in zekere zin bevangen zijn door de moderne, rationele verheffing boven het goddelijke, richting een vorm van nietsbetekenende zelfbevrediging, zodat de massale ontkerkelijking en anti-christendom lobby (“zijn feestdagen nog wel van deze tijd?” “Fijne je-weet-wel dagen!”) onopgemerkt aan ons voorbij kunnen gaan. En als het wel opgemerkt wordt (want gemist) dan staat de zelfverklaarde intelligentsia klaar met de leugen dat het helemaal “niet waar” is dat we Pasen en Jezus hebben vervangen voor de god van de multiculturaliteit. Dat zit dan ‘in je hoofd’.

Matthäus-Passion met BN’ers in rol van Judas

Dat de laatste jaren elk restje christelijke normen en waarden uit de ‘multiculturele samenleving’ moet worden geknepen, zonder dat we het bewust doorhebben, is een geaccepteerde knieval. Omdat we immers nog al die onverwoestbare, mooie kathedralen hebben! En de Matthäus-Passion – in concertgebouw of platter: op een stadsplein ergens met BN’ers in rol van Judas en Maria. Ook daar hoor je dan: “Ik ben dan wel een atheïst maar dit is toch gewoon mooi, genieten”. Having your cake and eating it too.

Cultuur en geloof beleven in steeds meer verdunde afspiegelingen ervan is wat we overhouden. Psycholoog Jordan Peterson vertelde me eens: ‘all your history is in museums, no wonder you can’t learn from it‘. Zelfs als we er omheen kunnen lopen, en er in kunnen gaan, word ik mij vaak pijnlijk bewust van de dagelijkse afwezigheid van een (liefdevolle) autoriteit die niet gepolitiseerd is en de regels niet buigt voor elke radicale minderheid die ‘gekwetst’ is – bijvoorbeeld de christelijke god die eigen verantwoordelijkheid predikte. Maar de selfiestick en korte broek voor het praal-altaar hebben het mooiste wat de mens heeft voortgebracht uitgedaagd niets meer te zijn dan een buffet van troost. Van zoveel arrogantie gaat het fikken ja.

‘Ave Maria’ in de straten van Parijs

Nu de Notre Dame is afgebrand wordt de tastbare vorm van onze ontkerkelijking in brede zin voor het eerst zichtbaar – en hoe erg dat is. Zichtbaar werd ook de neerbuigendheid van atheïsten en cultuurrelativisten daarover, die gelovigen hun kerkjes ‘gunnen’, alsof het aan hun is die goedkeuring te geven of aan hun om “het evengoed erg te vinden wat er vanavond in Parijs gebeurt”. Verklaar liever eens waarom een groot publiek in de straten van Parijs ‘Ave Maria’ stond te zingen met uitzicht op het vuur. Het was een hartverwarmende herinnering aan spiritualiteit buiten de kerk.

Ik moest mijn telefoon om een uur of tien wegleggen, misselijk werd ik van de kille sociologie die twitter en Facebook op zo’n dag weer blijkt te zijn. (Alle rake en mooie spijtbetuigingen daargelaten). Het samenraapsel van commentaar, nieuwsitems en speurneuzerij over de oorzaak (en ook mijn woorden hier) kunnen niet vangen wat het betekent als een duizend jaar oud gebouw dat onderdak gaf aan de anders dakloze liefde voor kunst, historie en ons christelijke erfgoed vernietigd wordt.

Toorn die ons continent treft

In de Verenigde Staten nota bene, waar Frankrijk als een themapark wordt gezien, leek men nog het meest doordrongen van de impact van dit cultuurverlies. Een verlies dat ons lijkt te willen zeggen: ‘dit is niets anders dan wat jullie al decennia, of eeuwen met mij doen’. Voor de symboliek is niet relevant wat de oorzaak van de brand was – iedereen voelt de toorn die ons continent treft. Onze grote schatten en bijbelteksten willen geen museumstukken alleen zijn, maar gezien worden, tot inspiratie dienen en niet weggegeven aan intolerante, vreugdeloze en cultuurhatende woenstijnreligies. Wat je geen aandacht schenkt, loopt van je weg. Wie zich overbodig voelt, vernietigt zichzelf.

Helemaal vernietigd is de Notre Dame niet. “Het construct” is volgens de brandweer blijven staan. En zo zal het christendom altijd in construct blijven bestaan, omdat dit geloof in het licht van alles wat daarna gekomen is in het Westen nog helemaal niet zo onzinnig was als we dachten. Als die wrekende, christelijke god zo verschrikkelijk is en iedereen in een verstikkend keurslijf stort, waarom is met de teloorgang van het christendom de ultieme bevrijding niet gekomen? Alles behalve, we verwelkomden grote moskeeën en religieuze praktijken die onderwerping door een straffende god prediken. Liefde? Ha!

De Notre Dame, net als elke kathedraal in het Westen is het middelpunt in elke stad van betekenis. In het zuid-Spaanse Malaga in 2017 werd ik er naartoe gezogen als een woestijnnomade naar een oase. Malaga is verder lelijk, stoffig en een bouwput. Maar niet daar. De koele sereniteit van de kathedraal gaf onmiddellijk troost. Een mysterieuze aandoening, die iedereen raakt, waar ook. Je krijgt er elk klein kind stil mee, en elke oudere in een diepe staat van contemplatie. Laat die contemplatie weer over ons hele continent neerdalen.