Lange schaduwen

Vorige maand was ik met mijn gezin twee weken in Zwitserland en we hadden er een geweldige tijd. De natuur was er oogverblindend mooi, het weer schitterend en de waanzin van nieuws, politiek, oorlog en de zoveelste crisis kon niet verder weg zijn. Al was het maar omdat je in Zwitserland nergens stuit op klimaat-relikwieën (windmolens, zonnepanelen), regenboogvlaggen of andere banale leegte en zelfhaat. Op de terugweg reden we om en bezochten het huis van psychiater Carl Jung in Küsnacht, aan het meer van Zürich, dat hij samen met zijn vrouw Emma ontwierp en waarin hij overleed in 1961. Jung stond bekend als een controversiële psychoanalist, met name vanwege zijn theorie over het ‘collectieve onderbewuste’.

Mensen hebben volgens hem niet alleen persoonlijke blinde vlekken, die hij “de oppervlakkige laag” noemde, maar zijn ook onderling verbonden door onderliggende, universele krachten, die min of meer over de hele wereldbevolking hetzelfde gedrag opleveren. Hoe kom je iets te weten over dit onderbewustzijn, over deze schaduwkant van de mens, als we het door de aard ervan niet bewust kunnen kennen? Jung deed dit via archetypes, die hij vond in mythes en sprookjes, en zijn dromen (en die van zijn patiënten). Los van wat dat empirisch allemaal opleverde (Jung wilde absoluut niet te boek staan als filosoof en wilde hardere bewijzen), kun je er niet omheen dat zijn werk een belangrijke stempel heeft gedrukt op het begrijpen van de oorzaken van het kwaad, van massavorming, van de algehele gespletenheid van de mens en het bestaan van God.

Fast forward naar 2023. Je zou denken dat er lang na Jung, binnen ‘The Science’, inmiddels nog meer bekend is over de schaduwzijde van de mens en hoe deze zich manifesteert in de wereld, met name als die zijde verwaarloosd, ontkend of onderdrukt wordt. Het is de grote voorspeller van oorlogen, meende Jung. Maar in het Westen wordt in onze tijd zozeer gevreesd voor die schaduwzijde (of misschien wordt hij wel zo gekoesterd juist) dat psychologen en intellectuelen die op individuele verantwoordelijkheid en zelfkennis wijzen, niet omarmd maar verketterd worden door de gevestigde orde. Die orde die zogenaamd tegen onwaarheid, desinformatie en haat optrekt. Het lijkt wel alsof je met die schaduw, in clownstenue, zelf spreekt. Alles wordt letterlijk ondersteboven gekeerd, om maar niet geconfronteerd te worden met het Zelf.

Neem dit voorbeeld. Klinisch psycholoog Jordan Peterson is onlangs door een Canadese rechtbank veroordeeld tot het volgen van een ‘heropvoedingsprogramma’, omdat enkele uitspraken van hem “schade zouden kunnen berokkenen aan de transgendergemeenschap”. Rechter Paul Schabas schreef dat de eis van het College van Psychologen, dat Peterson “een lesprogramma over professionaliteit in publieke uitlatingen” moet ondergaan, proportioneel is en bovendien “niet disciplinair” van aard. Dit alles zou ook niet betekenen dat Peterson geen vrijheid van meningsuiting zou hebben. Niet officieel disciplinair dus, want waarschijnlijk denken deze mensen dat het voor zijn eigen bestwil is. Voor hún eigen bestwil, weet alleen de schaduw, maar die mag niet aan het licht komen.

Peterson heropvoeden kan helemaal niet, dus hoe wanhopig moet je zijn?
In de New York Times werd Peterson een tijd geleden “de meest invloedrijke intellectueel in de westerse wereld op dit moment” genoemd. Zoals Jung dat gaandeweg ook werd, als man voorbij zijn tijd. Hij zou het niet geloven hoe we weer zijn teruggevallen in die tijd. Jongeren oproepen hun kamer op te ruimen, zich niet als slachtoffer op te stellen, te werken aan hun eigen fouten en tekortkomingen, zoals Peterson doet, geldt nu als controversieel. Je als expert uitspreken tegen ‘geslachtsveranderende’ operaties, of tegen het beleid van Justin Trudeau, komt je op een disciplinaire maatregel te staan. Alleen al de suggestie van de schaduw, maakt het kwaad in de bewakers van de orde los.

De schaduw van deze tijd is lang en donker, maar dringt zich vanachter al dat gedeug en ‘opvoeden’ en het redden van de planeet steeds meer op. Wie woorden van inspirerende denkers wil verbieden, uit naam van de vrijheid, bewijst voor mij dat Jung gelijk had. Laten we hopen dat Peterson met de openbaarmaking van zijn re-educatiegesprekken dit tafereel eindelijk aan het licht gaat brengen. Voor ieders bestwil. 

Wil je The Fire Online steunen met een donatie? Dat kan via de buttons onder/naast dit artikel of via de pagina https://thefireonline.com/over-sietske/