De smaak van 2024

“Reality is an acquired taste”, las ik laatst. Het citaat is van Robert Fritz, managementconsultant en auteur van de bestseller Path of least resistance (1989). Dat de realiteit, ‘dat wat echt bestaat’, een verworven smaak zou zijn, trof mij op een manier die alleen voorkomt als je iets begrijpt zonder het meteen te begrijpen. Dat zijn meestal de beste inzichten.

Een verworven smaak is een smaak die aanvankelijk meestal als onaangenaam wordt ervaren en pas na enige gewenning gewaardeerd wordt. Denk aan koffie, olijven of heavy metal-muziek. Ergens smaak voor ontwikkelen heeft dus met een beetje doorzetten te maken, met de aantrekkingskracht die arriveert via de afkeer. Maar we weten ook dat zuur nooit zoet wordt, en bitter niet meer gewaardeerd om de bitterheid. Het is de liefde voor het contrast wat ontstaat, voor uitersten en tegenstrijdigheden. Zonder zo’n contrast zou de verleiding van het ongecompliceerde zoete op den duur verdwijnen in een misselijkmakende eentonigheid.

Heavy metal-muziek is niet bepaald ieders verworven smaak, maar valt evengoed te begrijpen tegen die achtergrond. Muzikale chaos ruimt ook weer iets op: de stilte laat zich eromheen goed zien. Smaak ontwikkelen zegt ook iets over je persoonlijke voorkeur, het geeft controle en plezier aan het leven. Smaak is iets wat bij je gaat horen en je kunt het steeds verder verfijnen. Maar dan gaan we naar die realiteit. Die is toch een gegeven? Een hoop natuurwetten bij elkaar? Ja, zoals een bittere smaak dat ook is.

En bitter was het voor velen, vooral de afgelopen vier jaren, waarin zoveel van wat we dachten te weten, niet bleek te kloppen. Een tijd waarin veel zekerheden op losse schroeven kwamen te staan. Aan het begin van dit nieuwe jaar staat opnieuw de vraag centraal: in welke politieke, wetenschappelijke en spirituele realiteit leven wij nu eigenlijk? Als de realiteit een verworven smaak is, wat ik geloof, dan klopt het dat we die in het begin niet leuk vinden. Maar tijd en bewuste intenties kunnen ons leren hoe ermee te leven. En wel zo, dat het iets is wat bij je gaat horen.

De smaak wordt niet verworven of beter, denk ik, door diep bij jezelf naar binnen te gaan of een koortsachtige zoektocht naar de waarheid daarbuiten te voeren. Misschien is het goed om gewoon te zitten in wat blijkbaar echt bestaat. Die bittere, onvolledige, rommelige, tegenstrijdige, contrasterende realiteit. Als je hem ondersteboven keert, klopt hij niet, zoveel weten we al. Mannen worden geen vrouwen ‘in de realiteit’, de natuur en de aarde voegt zicht niet naar onze idealen, en het kwaad leert zichzelf niet kennen. Maar de rechtop realiteit kun je al proevend best een beetje waarderen. De bittere smaak van lastige, menselijke relaties wordt gaandeweg verzacht door een mooie vriendschap of liefdesrelatie, de aankondiging van de dood met een zoete pasgeborene.

Deze ontwikkelde smaak betekent dat we onze emoties beter reguleren, dat we het verleden beter met rust kunnen laten, dat we onze rol als ouder, kind, partner en buur meer betekenis kunnen geven, en het belangrijkste: dat we ons perspectief kunnen verschuiven.

Perspectief maakt de koffie heerlijk, de olijven goddelijk en heavy metal, of van welke muziek je ook de kicks krijgt, de nodige uitlaatklep. Veranderen van perspectief is niet een roze bril opzetten, maar beter. Het is echte mentale toverkunst. Perspectief schept namelijk realiteit in de realiteit. Je wordt er deel van, je hebt er invloed op. Het schijnt dat als je helemaal de smaak te pakken krijgt, je zelfs een overwinning op die boze buitenwereld kunt behalen.
De realiteit leren waarderen ondanks de wansmaak die het vaak oproept, is precies wat ik me er voortaan bij wil voorstellen, en hoe dit jaar een wat ander frame krijgt. Juist in onzekere tijden hebben we een praktische manier vooruit nodig, naast een ontwikkelde kijk op de gebeurtenissen waar we zo weinig vat op hebben. Of denken te hebben. 2024 wordt een jaar van verassingen. En niet in de laatste plaats omdat we nu beslagen ten ijs komen. Over een verworven smaak valt immers niet te twisten, in tegenstelling tot de realiteit zelf. En dat is een superpower die we niet moeten laten liggen. Een gelukkig nieuwjaar allen.