Achter het label

Vorige week nam prof. dr. Beatrice de Graaf afscheid van X, zoals dat alleen in Nederland ‘Ons Elitaire Dorp’ gaat: met sentimenteel opgeheven hoofd, in de volle verwachting dat er schaapachtig steun betuigd zal worden door andere slachtoffers van de plaaggeesten des internets. De Graaf had die dag genoeg “tijd om na te denken” gehad, “met Godfried Bomans”, schreef ze, over “hoe we ons bewustzijn kunnen verruimen”. Erg diep zal ze in Bomans’ werk niet verzonken zijn geweest, want ze poste daarop gelijk een lang bericht van dominee Stefan Paas, die eerder al vertrok en een waslijst met redenen achterliet. Onder andere om “Elon Musk niet te spekken” en meer tijd over te houden voor echte, leuke mensen, en boeken enzo.

Paas is net zo pedant als de Graaf, al nam zij dus niet eens de moeite haar eigen afscheidsbrief en motivatie te schrijven. In de plaats daarvan moest een aantal mannelijke figuren, Paas en Bomans, maar later ook Wierd Duk (“wij hebben uitstekend contact”), hun ‘jas in de plas leggen’ om haar naar drogere, veiliger grond te brengen. Verwijzen naar een dominee is misschien nog wel het meest ergerlijk, met haar eigen toevoeging: “Laten we onze ziel bewaken en het goede voor elkaar en de samenleving zoeken”.

Om van uit je vel te springen zelfs. Het tonen van je christelijke kant is hier goedkoop en een trap na. De Graaf zocht in de tv uitzending die tot haar X-vertrek leidde namelijk helemaal niets van het goede dat onze ziel zou moeten bewaken. Ze had het daar met Eva Jinek over social media posts van jonge Duitse meiden met neusbelletjes: “Hitlersnorretjes”. Ook hun zijscheiding en Duitse vlaggetjes op hun jas vormden samen “borderline content”, aldus een wat bevroren maar blozende, met bittere toon sprekende De Graaf. “Niet strafbare uitlatingen die gevaarlijk zijn.”

Ze plaatste meer jongeren in die fascistische hoek, die bijvoorbeeld “niks mis vonden met het gezin en moederschap”. Er volgde een random selectie beelden uit wat eerder een begrijpelijke reactie op woke leek. Een verklaring van het succes van de AfD afgelopen maand in Duitsland was het niet en haar analyse ontsteeg op geen enkel moment het niveau van verhalenverteller. Het was alsof ze grootmoeder in bed met Roodkapje beschreef.

Precies dit is dus wat er gebeurt als instituten binnen de wetenschap en de overheid continu het grondwerk leggen, de ‘feiten’ aandragen en de aannames in beton gieten waarop de paranoia kan gedijen. Beatrice de Graaf doet niets anders dan wat de doorsnee journalist doet: papegaaien. Ze laat dit ook zien: “Nota bene, de AfD wordt door de inlichtingendiensten aangemerkt als extreem-rechts”. Het zou haar taak als terrorisme-­expert moeten zijn, óók afstand tot staatsinstellingen te bewaren, om de legitimiteit en de kwaliteit van dat label ‘extreemrechts’ te toetsen. Maar premisse en conclusie smelten meteen samen.
Feit is dat de Duitse inlichtingendienst een aan instructies gebonden autoriteit is. Onder leiding van Thomas Haldenwang heeft deze dienst nu evenveel onafhankelijke (en in dit kader “geheime”) beoordelingen en onderzoeken op haar naam staan als het Robert Koch Instituut (RKI) tijdens Corona. Zoals inmiddels bekend, hebben de belangrijkste Duitse media destijds de conclusies van de RKI net zo min kritisch in twijfel getrokken als de uitspraken van de dienst vandaag de dag. De voormalige inlichtingenchef Hans-Georg Maassen is nu nota bene zelf onderwerp van onderzoek, wegens kritiek op het overheidsbeleid, een ander soort ‘borderline content’ zeg maar. Het zou bij De Graaf geen argwaan wekken waarschijnlijk, dat zegt al genoeg.

De door Jan en alleman overgenomen kwalificatie van de AfD als “rechts-extremistisch” is zowel formeel als inhoudelijk ronduit ongegrond. Inhoudelijk is vooral sprake van cirkelredeneren. Als De Graaf (e.a.) vertrekt van sociale media door ‘guurrechts’ commentaar, ziet zij in de felle, “hatelijke” reacties het bewijs van het extremisme en haalt zichzelf zo uit de kettingreactie die ze zelf mede veroorzaakt. Om vervolgens in de nostalgie van Godfried Bomans te verdwijnen, die nota bene schreef: “Elke weigering om een fout te herstellen heeft agressie tot gevolg”. En de fout ligt hier toch echt bij de propagandisten en hun gelovigen, een fatale combinatie. Omdat de fout met de ziel bewaakt wordt.

Deze column verscheen in De Andere Krant, uitgave van 21-09-2024