De Kleine Man

In de zomer van 1945 schreef psychoanalyst Wilhelm Reich (1897-1957) een intrigerend essay genaamd ‘Luister kleine man!’ waarin hij alle vormen van de ‘Kleine Man’ en ‘Kleine Vrouw’ aanschreef. De Kleine Man haalt anderen onderuit, projecteert zijn angsten en ziet niet hoe beperkt zijn leven blijft. Met zijn mentale duimstok meet hij alles wat hij tegenkomt: als het buiten zijn grenzen van ‘normaal’ valt, dan vervalt hij in simplificaties, grappen en aanvallen. Zodra hij dit doet begeven de grote mannen en vrouwen zich naar de nooduitgang. Volgens Reich is de schade aan de maatschappij groot:

“Jij bent het, Kleine Man, die een paria maakt van de grote man als zijn denken op de lange termijn juist is en jouw denken is oppervlakkig en kortzichtig. Door van hem een paria te maken plant je het vreselijke zaadje van eenzaamheid in hem. Niet het zaadje van eenzaamheid dat grote daden voortbrengt, maar het zaadje van angst om door jou verkeerd begrepen te worden, om door jou verkeerd behandeld te worden. Want jij bent ‘het volk’, ‘publieke opinie’ en het ‘collectief bewustzijn.’” (Wilhelm Reich, ‘Listen Little Man!’, Orgone Institute Press, 1946)

Vorige week kreeg een Kleine Man veel aandacht nadat hij in het NPO-programma Buitenhof zei dat mensen oorlogswapens moeten bekostigen in plaats van kunst te kopen. Het is geen toeval dat het geld uit kunst moet komen, niet onroerend goed of aandelen, want kunst is een uiting van het levende, het natuurlijke.

D.H. Lawrence, Solzhenitsyn, Nietzsche, Dostoyevsky en vele anderen hebben uitvoerig geschreven over dit type denken in de moderne mens, die in de genadeloze poging tot perfectie het levende elimineert. Reich analyseerde dit patroon in zijn boeken over de ‘emotionele pest’ en de ‘pantsering’ van de mens tegen de alomtegenwoordige energetische stromingen in de natuur.

“De technicus van het exacte, wiens denken werd gevormd door het mechanistische wereldbeeld (…) zijn visie is gebaseerd op het feit dat vliegtuigen door technische vernuftigheden kunnen worden bestuurd zodat de levende piloot weg kan. (…) Voor het levende is in zijn ideologie geen plaats.”

-Wilhelm Reich, ‘Ether, God and Devil’, Orgone Institute Press, 1949

Mensen hebben een predispositie om foutief te denken, en Reich wilde weten waarom. Elk fout idee bouwt op een ouder fout idee, als een kaartenhuis. Nadat het nieuwere foute denken is geïntroduceerd, is het taboe geworden om het oudere denken ter discussie te stellen. Zo wordt de vicieuze cirkel in stand gehouden.

Boeken over de schade die de huidige Kleine Man aanricht verkopen als warme broodjes. Een 2015 essay The Coddling of the American Mind omschrijft de allerslechtste ideeën die mentale problemen bij studenten verergeren, het 2023 boek heet The Cancelling of the American Mind. Of, bijvoorbeeld, The Parasitic Mind door evolutionair psycholoog Gad Saad uit 2021. Jordan Peterson schrijft en spreekt al lang over foutief denken, net als onderwijzer Warren Smith. Dr. Phil zit nu ook in het team met zijn nieuwe boek We Have Issues. Ze bieden allemaal inzichten en oorzaken maar nog niet zo allesomvattend als het zwaar gecensureerde werk van Wilhelm Reich.

“Ik sta op gespannen voet met mijn vrienden die terecht kritiek uiten op de status quo in de samenleving maar die niet teruggaan naar de gemene deler: de gepantserde, biologisch verstoorde menselijke structuur die die status quo voortbrengt.”

-Wilhelm Reich, ‘Ether, God and Devil’, Orgone Institute Press, 1949

De Kleine Man wordt voortdurend uitgebuit door de macht, want tirannie staat gelijk aan kleingeestigheid. De zoektocht naar de grondoorzaken gaat daarom door. Velen, inclusief cognitief psycholoog Donald Hoffman, doen hierin belangrijk werk ondanks felle kritiek. Terwijl de Kleine Man in de televisiestudio bommen en granaten aanprijst ten koste van kunst, is het aan diegenen die lang geleden hun innerlijke Kleine Man al verslagen hebben om een verschrompelende samenleving te maken tot een grote.

Post scriptum: Duizenden kilo’s van Wilhelm Reich’s werk werden door Amerikaanse autoriteiten verbrand in 1956 en 1960. Hij stierf in de gevangenis in 1957. Reich’s boeken uitgegeven na zijn dood zijn allen geredigeerd, hervertaald en opgedeeld zonder versiebeheer. Ik raad daarom alleen edities aan van voor zijn dood. Of, als je enkele jaren kunt wachten, koop het boek waar ik momenteel aan werk.

Dit artikel verscheen in het Engels op Old Revolutions.