Das wird wiederkommen

Slechts vier weken deden ze erover, de aankomende nieuwe bondskanselier Friedrich Merz en SPD-leider Lars Klingbeil om een coalitieakkoord tussen hun partijen CDU, CSU en SPD te sluiten. Het akkoord met als titel Verantwoordelijkheid voor Duitsland is, ironisch genoeg, vooral een onverantwoordelijke voortzetting van een failliet en uitgehold politiek systeem waarin de sleutelfiguren geen enkele schuld of schaamte voelen, laat staan tonen, bij het uitsluiten van miljoenen Duitsers van democratische machtsdeelname, in het bijzonder de AfD-achterban.

Ik heb dat hier vaker geschreven, het zal niet anders kunnen dan dat zich dat op een dag gaat wreken. Maar voor nu zegt Berlijn: we leggen de verantwoordelijkheid volledig bij burgers die alles gaan verduren en betalen om deze dollemansrit van ‘klimaatneutraal op oorlogssterkte komen’ uit te zitten. Dat zou de subtitel van het akkoord moeten zijn. Want deze revolte tegen het volk, deze weigering haar te vertegenwoordigen, heeft met verantwoordelijkheid nemen niets te maken.

Het strenge migratiebeleid dat er zou komen is afgezwakt, energieprijzen worden (nog) hoger, er komt ‘samenwerking binnen de EU om digitale uitdagingen aan te pakken, waaronder desinformatie’ en een Digitale Gewaltschutzgesetz.
Een typisch Orwelliaanse wet die, letterlijk vertaald, het internet moet beschermen tegen digitaal geweld of zoiets, oftewel de ongeliefde elite tegen ‘haat’ en kritiek. Deze gruwel van een wet zal platforms — we hebben het over Meta (Facebook, Whatsapp, Instagram), Google en dergelijke — dwingen automatische, hoogstwaarschijnlijk door AI uitgevoerde controles toe te staan, in (bijna) realtime, van alles wat mensen online posten.

De banaliteit van het kwaad, weten we nog van de vorige eeuw, zit hem er vooral in dat mensen — bureaucraten, bestuurders, allerhande uitvoerders — zich niet meer persoonlijk verantwoordelijk voelen voor hun acties. Met de introductie van AI als ‘politieagent’ is dat precies het gevaar wat op de loer ligt, een surveillance en vervolgings­apparaat dat niet gehinderd door ethische of morele toetsen en bezwaren burgers met een druk op de knop sociaal (mond)dood kan maken. En vanwege de gelijke behandelingsclausule van de EU is de kans groot dat in alle buurlanden deze wet zal gaan gelden.

De plannen vallen dan ook niet in goede aarde bij het electoraat, dat een verdere centralisering van de macht vreest. In de peilingen stijgt de AfD daarom nog altijd verder door sinds de verkiezingen eind februari van dit jaar. De partij van Alice Weidel is nu zelfs fictief (nipt) de grootste. Zij noemt het akkoord een “verraad aan het eigen volk”. De coalitie krijgt op dit moment nog geen 40 procent van de steun van de bevolking.

Maar dat is Merz z’n probleem niet meer. Sterker, hij voorzag dat dit zou gebeuren, dus bedroog hij tegenstander én CDU-achterban tot het moment van sluiten van de stembussen om vervolgens de macht naar zich toe te trekken. Nu is het vooral of misschien wel uitsluitend zaak die macht te behouden. Indirect hebben de naïeve Duitsers zich deze censuurplannen dus zelf op de hals gehaald. De macht schenken aan de ‘fatsoenlijke’ second-best optie, het ‘rechtse’ CDU, betekent dat die optie de onverwerkte sentimenten die er leven, de onvrede en de kritiek, zal moeten smoren of kanaliseren. Er komen namelijk geen maatschappelijke oplossingen voor die kwart Duitsers die AfD stemde, of mensen die nu pas wakker worden in de horror van nog meer links progressief beleid. Dus zal de elite het gevecht tegen de bevolking serieuzer, vileiner, openlijk en verdekt tegelijk voortzetten. Uit naam van democratie en strijd tegen leugens zal de waarheid nog meer geweld worden aangedaan.

Ik moest denken aan de woorden van de sympathieke DDR-activiste Barbel Bohley die in 1991 voorspelde dat het constante liegen zou terugkeuren: “Das ständige Lügen wird wiederkommen.”
Maar wel anders. “De geheime verboden, de bewaking, de verdenking, de angst, de isolatie en uitsluiting, het brandmerken en het monddood maken van degenen die zich niet conformeren — dat komt terug, geloof me. Er zullen instellingen worden gecreëerd die veel effectiever en veel subtieler te werk gaan dan de Stasi. Ook de voortdurende leugens zullen terugkeren, de desinformatie, de mist waarin alles zijn contouren verliest.”
De contouren van een continent op drift zijn zichtbaar maar leiders gedragen zich als een olietanker die koers moet houden. De digitale wereld zal ze daarbij helpen denken ze. Ik vraag me af voor hoe lang.