Strijd versus polarisatie

Strijden is een werkwoord en dat is maar goed ook. Verschillende studies van psychologen en neurologen wijzen uit dat strijd aangaan, en daarbij ook fouten maken, onze hersenen laten groeien en ontwikkelen en dat als we niet strijden, dat we dan niet leren. Intelligentie is dus niet fixed, zoals dat heet. Er mag en moet ook af en toe iets niet lukken – of zelfs misgaan. Dat geldt voor saaie cognitieve taken, maar ook voor de grotere zaken des levens. Wie niet struggled op enig moment in zijn bestaan, leert ook niets over wat de moeite waard is. Strijd biedt dan wel geen garantie op de meest ideale uitkomst, maar wordt doorgaans beloond met persoonlijke vooruitgang en meer wijsheid. Dat dan tenminste wel.

Polariseren is ook een werkwoord. Het betekent het veroorzaken van een conflict of het versterken van tegenstellingen tussen bevolkings­groepen of politieke partijen. Maar in tegenstelling tot strijden is polariseren helemaal geen echt werkwoord natuurlijk. Het is niet zozeer het werk van iets of iemand. Er gebeurt iets buiten onze controle om, buiten onze eigen strijd om. Je kan hooguit spreken van een onbedoeld, onvermijdelijk of ongewild effect op iemand anders.

Ik heb het altijd vreemd gevonden als mensen zeiden: “Je polariseert”. Als iets duidelijk is geworden de laatste jaren, is dat conflicten en tegenstellingen tussen groepen of partijen niet het werk zijn van mensen die ‘polariseren’, maar eerder van het loslaten van strijd en moeite doen – volgens mij de enige manier om de ander voor je te winnen (het tegenovergestelde van polariseren).

Waar verbinding, zonder de ander nog voor je te willen winnen, het doel wordt omdat “polariseren” dus voorkomen moet worden, staakt men het vuren. Daar worden veilige woorden gekozen, onderwerpen vermeden en anderen in de gaten gehouden of zij dat hogere doel ook wel in het oog houden. “We hebben meer met elkaar gemeen dan ons verdeelt”‚ klinkt het. En toen was het stil.

Van mensen als Femke Halsema kun je dit verwachten, maar afgelopen week sprak Flavio Pasquino van Blckbx ook over het gevaar van polarisering, en waarom hij geen aandacht (meer) wilde besteden aan het straatgeweld in Amsterdam na afloop van de wedstrijd tussen Ajax en Maccabi en de demonstraties die volgden. Omdat de kwestie zo complex is, aldus Pasquino, en de gemoederen zo hoog oplopen, kiest hij ervoor “zich niet uit elkaar te laten spelen”. Hij zinspeelde erop dat dit de bedoeling zou zijn, dat de staatsmacht niets liever wil dan dat we achter “een stuk rood vlees aanrennen”. Ik denk dat de staatsmacht vooral niets liever wil dan dat we de waarheid over wat er om ons heen gebeurt niet achterhalen. Niets liever dan dat we in alle onenigheid ‘verbinden’ en het er maar niet meer over hebben. De coronaleugens, de klimaatleugens, de oorlogsleugens.

Als polariseren problematischer wordt dan strijd (in de breedste zin van het woord), is de strijd verloren. En je hoeft ook helemaal niet strijd met ‘de ander’ te voeren, het gaat om het hierboven beschreven strijden. Het durven verkeerd te doen, het hardop blijven proberen een betekenis aan alles te geven, een duiding. Dat is niet iedereen gegeven, maar journalistieke platforms, zoals ook Blckbx zijn daar toch voor opgericht? Dat de strijd deels voor het publiek uit handen wordt genomen?

Polarisatie is overigens ook heel wat anders dan verdeel en heers, want dat is denk ik wat Pasquino werkelijk bedoelt – en dan ben ik het wel met hem eens. Verdeel en heers is een politieke strategie, zoals bijvoorbeeld met het feodalisme in de Middeleeuwen. Er werd een hiërarchie gecreëerd die bijvoorbeeld het Frankische Rijk bestuurbaar en beheersbaar hield.

Verdeel en heers in deze tijd is óók mensen het idee geven dat polarisatie iets slechts is, dat het daarbij zou gaan over het verschil tussen hoger- en lageropgeleiden, of zoals Martin Sommer heerlijk naïef lijkt te geloven, “tussen theoretisch en praktisch geschoolden”.

Polarisatie werd in 2023 uitvoerig onderzocht door de Technische Universiteit in Dresden en ook daar laten ze zich ‘verdeel en heersen’ met het idee dat polarisatie een probleem is en dat er werk aan de winkel is. Niet om de ideeën uit te vechten, nee, om elke ontwikkeling te remmen. Want dat zouden ‘ze’ wel willen.

Deze column verscheen in De Andere Krant.
Wil je meer onafhankelijke journalistiek en prikkelende columns lezen? Abonneer op De Andere Krant en ontvang wekelijks een échte krant boordevol verdieping. Neem via deze link een abonnement www.dakl.nl/tfoabonneer en steun hiermee ook The Fire Online!